Een pleonasme is een veelgebruikte stijlfiguur in de Nederlandse taal, zowel in gesproken als geschreven vorm. Maar wat betekent een pleonasme precies, en hoe verschilt het van een tautologie? In dit artikel bespreken we de definitie van een pleonasme, geven we duidelijke voorbeelden en leren we je hoe je pleonasmen kunt herkennen en vermijden.
Wat is een pleonasme?
Een pleonasme is een veelgebruikte stijlfiguur in de Nederlandse taal, zowel in gesproken als geschreven vorm. Maar wat betekent een pleonasme precies, en hoe verschilt het van een tautologie? In dit artikel bespreken we de definitie van een pleonasme, geven we duidelijke voorbeelden en leren we je hoe je pleonasmen kunt herkennen en vermijden.
Voorbeelden van pleonasmen
Hier zijn enkele bekende voorbeelden van pleonasmen:
- “Witte sneeuw”
- “Ronde cirkel”
- “Natte regen”
- “Helemaal compleet”
In elk van deze voorbeelden wordt een eigenschap genoemd die vanzelfsprekend is voor het hoofdwoord. Sneeuw is bijvoorbeeld altijd wit en een cirkel altijd rond.
Pleonasme versus tautologie
Pleonasmen worden vaak verward met tautologieën, maar er is een belangrijk verschil. Bij een pleonasme voeg je een overbodig woord toe dat een eigenschap van het hoofdwoord benadrukt (bijvoorbeeld “witte sneeuw”). Bij een tautologie herhaal je dezelfde betekenis met synoniemen (bijvoorbeeld “gratis en voor niets”).
Oefenvragen: pleonasme of tautologie?
Om het verschil tussen een pleonasme en een tautologie beter te begrijpen, kun je deze vragen proberen:
- Welke stijlfiguur is dit?
- “Verlopen tijd”
- Antwoord: Pleonasme, want tijd verloopt altijd.
- Welke stijlfiguur is dit?
- “Gratis en voor niets”
- Antwoord: Tautologie, omdat beide woorden dezelfde betekenis hebben.
- Welke stijlfiguur is dit?
- “Zwarte kraai”
- Antwoord: Pleonasme, omdat kraaien standaard zwart zijn.
- Welke stijlfiguur is dit?
- “Nooit ofte nimmer”
- Antwoord: Tautologie, omdat het dezelfde betekenis herhaalt met synoniemen.
- Welke stijlfiguur is dit?
- “Buiten naar buiten gaan”
- Antwoord: Pleonasme, omdat “buiten” al impliceert dat je naar buiten gaat.
Wanneer gebruik je een pleonasme?
Een pleonasme kan nuttig zijn in specifieke situaties:
- Voor nadruk: Een schrijver kan een pleonasme bewust gebruiken om een eigenschap extra te benadrukken. Bijvoorbeeld: “De hete zon brandde fel op onze huid.”
- In spreektaal: Pleonasmen komen vaak voor in informele gesprekken, waar ze de boodschap soms levendiger maken. Bijvoorbeeld: “Die oude opa vertelde een prachtig verhaal.”
- In poëzie en literatuur: Dichters en schrijvers gebruiken pleonasmen om sfeer en emotie te creëren.
Hoe voorkom je pleonasmen?
In formele of zakelijke teksten wil je pleonasmen meestal vermijden. Hier zijn enkele tips:
- Lees je tekst kritisch na: Controleer of je eigenschappen hebt toegevoegd die vanzelfsprekend zijn.
- Vraag om feedback: Laat iemand anders je tekst lezen om overbodige herhaling op te sporen.
- Gebruik een synoniemenlijst: Zoek naar woorden die dezelfde betekenis hebben zonder overbodige toevoegingen.
Pleonasmen kunnen een nuttige rol spelen in informele of creatieve teksten, maar in formele contexten kunnen ze onnodige herhaling veroorzaken. Door bewust met deze stijlfiguur om te gaan, kun je je schrijfstijl verbeteren en je boodschap helderder overbrengen. Of je nu schrijft voor een werkstuk, een presentatie of een creatieve tekst, het vermijden of strategisch gebruiken van pleonasmen kan een groot verschil maken. Bekijk ook vooral even onze andere taaltips!
Geef een reactie